سابقه تاریخی قشم به پیش از اسلام می رسد و نام های قشم، کشم، کیش، تنب، سیری و غیره حکایت از توقف طولانی ایلامی ها در این نواحی در سده های پیش از میلاد مسیح دارد. آثار بسیاری از تمدن ایلامی در سواحل خلیج فارس از جمله در بوشهر، خارک و قشم به دست آمده و بقایای آتشکده های زرتشتیان در قشم نشان دهنده وجود پیروان این مذهب در روزگاران پیشین جزیره است .
قشم به علت موقعیت سوق الجیشی خود در همه رویدادها و حوادث و لشکرکشی های تاریخی از ایلامی ها تا اسکندر، از اسکندر تا امویان و عباسیان و از آنها تا پرتغالی ها و انگلیسی ها مقامی شامخ داشته است. آن گونه که در کتاب های تاریخی نگاشته شده است، قشم پیش از اسلام و هم پس از آن دارای رونق و اعتبار تجاری و دریانوردی بسیار بوده است. رونق این جزیره و بنادر و جزایر اطراف آن بیشتر به عصر دیالمه و آل بویه باز می گردد که رفت و آمد کشتی های تجاری از آنجا به سواحل دریاهای چین و هند و نواحی آفریقا تداوم داشته است.
در روزگار کنونی نیز قشم همچنان توانسته است موقعیت ممتاز خود را حفظ کند. همه کشتی های عازم کشورهای حاشیه خلیج فارس می باید از نزدیکی سواحل جنوبی قشم بگذرند و اغلب پروازهای بین المللی شرق و غرب از حریم هوایی این جزیره عبور می کنند .
موقعيت جغرافيايى قشم
اين جزيره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمير و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزيره‌ى هرمز، از شرق به جزيره‌ى لارک، از جنوب به جزيره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزاير تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزيره‌ى قشم (از بندر شهيد ذاكري قشم) تا بندرعباس 8/10 مايل (20 کيلومتر)، تا بندر هرمز 72/9 مايل (18 کيلومتر)، جزيره لارک (تا مرکز دهستان لارک) 85/4 مايل (9 کيلومتر)، تا جزيره بوموسى 01/88 مايل (163 کيلومتر) و جزيره تنب بزرگ 55/61 مايل (114 کيلومتر) است.
نزديک‌ترين بندر در ساحل اصلى کشور به جزيره‌ى قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم 8/10 مايل دريايى (20 کيلومتر) است. نزديک‌ترين فاصله اين جزيره به ساحل اصلى کشور، در دماغه‌ى شمالى جزيره، در محل بندر لافت (در جزيره‌ى قشم) تا آبادى پهل، مرکز دهستان خمير (در ساحل اصلى کشور) که فاصله آن در حدود يک مايل دريايى (1800 متر) بوده و محل احداث پل خليج فارس مي باشد. جزيره‌ى قشم در شمال داراى دماغه‌هاى قشم، لافت و باسعيدو و در جنوب دماغه ديرستان است.
مساحت جزيره
مساحت جزيره 1491 کيلومترمربع، حدود 5/2 برابر دومين جزيره بزرگ خليج فارس يعنى بحرين است.
طول جزيره از بندر قشم، تا بندر باسعيدو در انتهاى جزيره را در منابع مختلف بين 100 تا 130 کيلومتر تخمين زده‌اند و بيشتر روى طول 115 و 120 کيلومتر تکيه شده است. در گزارش توجيهى اجراى قانون تعاريف، طول سراسرى جزيره‌ى قشم را 120 کيلومتر ذکر کرده‌اند. عرض جزيره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و به‌طور متوسط داراى سه عرض: کم (بين طبل و سلخ)، زياد (بين لافت کهنه و شيب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است.با اين وجود، عرض متوسط جزيره قشم را 11 کيلومتر مى‌توان محسوب داشت.
قسمت وسيعى از کرانه‌هاى شمالى جزيره با جنگل دريايى حرا، که افزون بر 150 کيلومترمربع است، پوشيده شده است. به اين ترتيب، جزيره قشم نه تنها بزرگ‌ترين جزيره خليج فارس شمرده مى‌شود بلکه با وسعتى افزون بر 1500 کيلومترمربع، از 23 کشور بزرگ‌تر است و از جمله: 5/2 برابر بحرين، 5/2 برابر سنگاپور، 5/2 برابر سان‌مارينو، 5/1 برابر هنگ‌کنگ، 5 برابر مالديو و 70 برابر ماکائو است.
جزیره پهناور قشم بدلیل گستردگی جغرافیائی، آثار طبیعی ، تاریخی ، فرهنگی و زیست محیطی مختلف ، متعدد و متنوعی را درخود جای داده است . برخی از آنها در دسترس همگان بوده و به عبارتی اغلب مسافران، گردشگران و اهالی از وجود آن آگاهی داشته ومورد بهره برداری قرار می گیرند. لیکن بسیاری از نقاط در جزیره وجود دارد که به لحاظ جاذبه گردشگری حائز اهمیت می باشند كه با بررسي و برنامه ريزي مديريت ميراث فرهنگي، صنايع دستي وگردشگري اين مكانها را مي توان با در نظر گرفتن تدابیر حفاظتی لازم و چگونگی اجرای طرح توسعه و تجهیز و میزان هزینه و توجیه اقتصادی و سایر عوامل اثر گذار بعنوان مقصد گردشگري تبديل گردد.
براي سفر به قشم مي توانيد از سه راه
- هوايي از طريق فرودگاه بين المللي قشم
- زميني از طريق بندر لافت با وسيله شخصي و اتوبوس
- دريايي از طريق 3 اسكله شهيد حقاني و شهيد باهنر به اسكله شهيد ذاكري و اسكله پهل به اسكله لافت
امامقلي خان سردار اسطوره اي فرهنگ، تاريخ و استقلال ايران
قدم نهادن آلفونس دالبوكرك درياسالار پرتغالي در قرن 15 ميلادي برخاك جزيره قشم كه به انگيزه برقراري امنيت براي جولان دادن ناوگان تجاري پرتغال در خليج فارس و درياي عمان بود از رخدادهاي بسيار حساس در تاريخ طولاني و پر فراز و فرود جزيره قشم بود كه در آن زمان دژهاي مستحكمي در جزيره قشم و جزاير اطراف آن به منظور اهداف سياسي و نظامي برپا نمودند. حضور استعمارگران در اين منطقه استراتژيك تا عصر صفويه و ربع اول قرن 17 ميلادي به درازا كشيد كه با ظهور ظفرمند امام قلي خان سردار برومند عصر صفوي كه چون به حكومت خطه جنوب ايران منصوب گشت و بر قلمرو و حكمروايي خود تسلط يافت با لشكريان زبده و جنگاوري كه در ركاب او بودند بر پرتغالي ها يورش آورد و سرانجام پس از 117 سال استيلاي بيگانگان بر آبراه استراتژيك خليج فارس كه همراه با ظلم ها و تباهكاري ها و به يغما بردن ثروتهاي ارزشمند اين منطقه بود در روز بيست و هشتم ربيع الاول سال 1031 هجري قمري (برابر 9 ژانويه سال 1622 ميلادي) قلعه نظامي پرتغالي ها در جزيره را به تصرف خود در آورد و با اسارت گرفتن فرمانده اشغالگران براي هميشه به سلطه بيگانگان بر جزاير خليج فارس پايان بخشيد.
متن فوق به استناد ويژه نامه بزرگداشت امامقلي خان در منطقه آزاد قشم (ديماه 1374) مي باشد.
نویسنده : محمد زمانی