گروه دیگراز جانوران سمی دریایی که ممکن است سبب مسمومیت شوند دو دسته از گروه خارپوستان(Echinoderms) می باشند :
1- تخمهای توتیای دریایی ( Sea Urchin Eggs ) : توتیای دریایی بروش غیر جنسی با آزاد کردن تخمکها و اسپرمها و ترکیب شدن آنها و بوجود آمدن تخم در فصل تخم ریزی تولید مثل می نماید. تخمهای بعضی گونه ها سمی بوده و می توانند سبب مسمومیت شوند. تخمهای توتیای دریایی عموما سمی نمی باشد و فقط چند گونه دارای تخمهای سمی می باشند که معروفترین آن توتیای دریایی سفید ( White Sea Urchin ) می باشد و از گونه های فراوان غرب اقیانوس هند و دریای عمان و خلیج فارس می باشد.
تخمها در آب شناور بوده و امکان دارد به طور اتفاقی توسط شناگران یا غواصان بلعیده شود و موجب مسمومیت آنها گردد. از نشانه های مسمومیت می توان به درد شدید معده ، حالت تهوع ، استفراغ ، اسهال ، شکم درد و سر درد اشاره کرد و باید توجه داشت که مسمومیت با خوردن تخمهای توتیای دریایی بندرت اتفاق می افتد و باید مواظب بود.
2- خیار های دریایی ( Sea Cucumbers ) : خیار های دریایی بدنی چرم گون دارند و بیشتر در کف دریاها زندگی می کنند . آنها را موجوداتی تنبل و آهسته رو می نامند چرا که بسیار آهسته بر روی بستر دریا حدکت می کنند. نامگذاری این جانوران بخاطر شکل خیار مانندشان می باشد. سراسر بدن خیار های دریایی معمولا پوشیده از خارهای نرم و بی خطری می باشد و به همین دلیل آنها را خارپوستان دریایی طبقه بندی می کنند. خیار های دریایی از موجودات و گیاه های ریز بستر دریا تغذیه می کنند به همین دلیل آنها بسیار مفید بوده چرا که سبب تمیزی بستر دریا می شوند.
در بسیاری از کشورهای جهان خیارهای دریایی مصرف غذایی فراوانی دارند. خیارهای دریایی را پس از گرفتن از آب و خارج کردن احشاء داخلی ، جوشانده و سپس بوسیله نور آفتاب و یا دود آنها را خشک کرده و بصورت جامد به فروش می رسانند که خشک شده آنها را (( تری پانگ - Treepang )) می نامند و در اکثر کشور ها با این نام بفروش و مصرف می رسد. تری پانگ برای چاشنی انواع سوپها استفاده می شود.
هنگامی که این جانوران را از آب خارج کرده و می خاهند احشاء داخلی بدن آنها را خارج کنند ، مایعی از بدن آنها خارج شده که بسیار سمی بوده که در اکثر تماس با پوست بدن سبب خارش گشته و در صورت تماس با چشمها می تواند سبب نا بینایی گردد. احشاء داخلی خیار دریایی سمی بوده و قسمتهایی از بدن جانور را که مصرف غذایی دارند باید با دقت از دیگر قسمتها جدا نمود و در آب بخوبی جوشانده شوند تا مواد سمی آنها از بین برود.
پیشگیری Prevention
1 - هنگام شنا و غواصی در مناطقی که توتیای دریایی به وفور دیده می شوند و در حال تخم ریزی می باشند مواظب باشید تا آب دریا وارد دهانتان نشود ، خصوصا هنگام تمیز کردن رگلاتور غواصی در زیر آب تا بطور اتفاقی تخمهای توتیا وارد دهان شما نشود و هنگامی رگلاتور غواصی در دهانتان نیست، با خارج کردن آرام هوا از دهان و ساختن حباب مانع از ورود آب به دهانتان شوید.
2- هرگز خیار های دریایی را بخاطر زیبا بودنشان از آب خارج نکنید چرا که هنگام خروج از آب این جانوران مایع سمی درون بدنشان را خارج کرده و موجب خارش پوست دست شما شده و چنانچه دست شما دچار خارش شد ، به صورت و چشمهایتان نزدیک نکرده تا آسیبی به بینایی شما وارد نشود.
کمک های اولیه First Aids
1- چنانچه با توجه به علامات متوجه مسمومیت شدید فورا به مرکز درمانی مراجعه نمایید.
2- داروی ضد سم خاصی وجود ندارد ، بهترین کار تشخیص پزشک و اقدامات بالینی پس از مسمومیت در مراکز درمانی می باشد.
منبع : کتاب جانوران دریایی خطرناک خلیج فارس و دریای عمان
با تشکر از جناب آقای رسول زارع زاده