کافئین و غواصی

کافئین نوعی ترکیب شیمیایی است که به مقدار زیادی در دانه قهوه یافت می شود. بسیاری از موادغذایی، نوشیدنی های انرژی زا و داروها حاوی کافئین هستند. این ماده باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی ( مغز و نخاع )، تقویت اثر ضد دردها و تحریک سیستم تنفسی می شود. همچنین اثرات زیاد دیگری هم دارد از جمله اینکه ضربان قلب را افزایش می دهد و قدرت انقباضی عضله قلب را زیاد می کند، انقباضات رحمی را کم می کند و در درمان دردهای قاعدگی موثر است، باعث کاهش جریان خون در مغز می شود و در درمان میگرن استفاده می شود و البته فشار خون را افزایش می دهد.

اما کافئین اثرات جالبی به خصوص برای ورزشکاران دارد به این صورت که باعث افزایش فعالیت ارادی عضله اسکلتی می شود. در واقع کافئین حداکثر توان عضله را افزایش نمی دهد بلکه باعث می شود تا مدت فعالیت بدنی بیشتر شود، انجام آن راحت تر باشد و خستگی کمتری به وجود بیاید. همچنین کافئین درصدی از انرژی را که از متابولیسم چربی حاصل می شود افزایش می دهد و بنابراین ذخیره محدود گلیکوژن بدن را که منبع اصلی کربوهیدراتی انرژی بدن برای فعالیت عضلانی است را حفظ می کند.اما سوال این است که این اثرات چه طور می تواند در غواصی تاثیر داشته باشد.

 اگر عملیات غواصی نیاز به فعالیت طولانی و سنگین داشته باشد کافئین می تواند کمک کند تا با توان بیشتری آن را انجام دهید و اگر غواصی عمیق باشد که درآن ممکن است فعالیت تنفسی با مشکل مواجه شود کافئین می تواند باعث افزایش توانایی تنفسی شما شود. اما قبل از اینکه بخواهید قبل از هر غواصی سه فنجان قهوه بنوشید بد نیست کمی هم در مورد اثرات منفی کافئین در غواصی بدانید.

کافئین باعث افزایش ترشح اسید و پپسین در معده می شود و احتمال سوزش سر دل را افزایش می دهد، روی کلیه ها اثر می گذارد و باعث افزایش تولید ادرار می شود که خصوصا برای غواص هایی که درای سوت پوشیده اند ناخوشایند است و گاهی هم ممکن است احتمال DCS را افزایش دهد. البته کسانی که به صورت روزانه و دائمی کافئین مصرف می کنند حساسیت کمتری به اثرات کافئین دارند و در چنین افرادی کافئین نمی تواند باعث افزایش احتمال DCS شود.

مسمومیت اکیسژن یکی از مشکلات جدی در غواصی تکنیکال است و تاثیری که کافئین بر روی مسمومیت اکسیژن دارد اثری دوگانه است. کافئین از طرفی باعث تحریک مغز می شود و حساسیت مغز را به مسمومیت زایی اکسیژن زیاد می کند اما از طرف دیگر باعث کاهش جریان خون مغز می شود و انتقال اکسیژن را به مغز کاهش داده و در نتیجه احتمال مسمومیت با اکسیژن کم می شود. پیشگویی اینکه کدامیک از این دو مکانیسم متضاد قوی تر خواهد بود غیرممکن است بنابراین دور از ذهن نیست که بعضی تحقیقات نشان داده کافئین باعث کاهش مسمومیت اکسیژن می شود و بعضی تحقیقات خلاف این موضوع را نشان می دهد. از آنجایی که یک غواص نمی تواند این اثر را پیشگویی کند باید همیشه فرض را بر این بگذارد که کافئین باعث افزایش احتمال مسمومیت اکسیژن خواهد شد و بنابراین باید از مصرف کافئین قبل از غواصی هایی که در آن ها در معرض فشار نسبی بالای اکسیژن خواهد بود اجتناب کند. 

کافئین بعد از مصرف به سرعت در معده جذب شده، وارد جریان خون می شود و حدود یک ساعت بعد از مصرف به حداکثر غلظت خود در جریان خون می رسد. بسیاری از داروها از جمله آنتی بیوتیک ها پاکسازی کافئین از جریان خون را مختل می کنند و باعث افزایش اثرات آن می شوند. برعکس، مصرف سیگار باعث افزایش سرعت متابولیزه شدن کافئین می شود و پاکسازی آن از خون را تسریع می کند.  

مصرف زیاد کافئین خصوصا در کسانی که معمولا کافئین مصرف نمی کنند و حساس به اثرات آن هستند می تواند باعث حالت های ناخوشایندی از جمله سرگیجه، تحریک پذیری، اسهال، تهوع و استفراغ شود. از طرف دیگر افرادی که روزانه کافئین مصرف می کنند در صورت قطع مصرف کافئین ممکن است دچار مشکالتی مثل اضطراب، گیجی، سردرد، تحریک پذیری، گرفتگی عضالنی، تهوع، عصبانیت، گرفتگی بینی و خستگی غیرعادی شوند.  

به طور کلی توصیه پزشکان به غواص ها این است که مصرف کافئین خود را در حد متوسط نگاه دارند و قبل از هر عملیات غواصی مصرف آن را به تدریج کاهش دهند. 

نویسنده : نرگس توکلی

تهیه شده در : دریافت مجله غواصان پارسی جلد سوم