غواصی با هوای فشرده یا غواصی با هوای غنی شده نایتروکس ؟

 بزرگترین سهم در گازهای موجود در هوا که استنشاق میکنیم، نیتروژن دارد که معادل 78% هوا را تشکیل میدهد.
نیتروژن بر خلاف اکسیژن گازی بی اثر بوده و عملکردی در متابولیسم بدن ندارد. بعد از نیتروژن،اکسیژن با 21% بیشترین سهم در گازهای موجود در هوا را دارد.

در غواصی با هوا، بعلت وجود فشار در زیر آب که بیشتر از فشار اتمسفری در سطح میباشد، مقدار جذب نیتروژن از طریق ریه ها در خون افزایش میابد.مقدار جذب نیتروژن در بدن بصورت محلول در خون به دو فاکتور مهم،یعنی عمق و مدت زمان غواصی بستگی دارد. هر قدر،مقدار عمق افزایش یابد،فشار حاصل از عمق بیشتر شده ومقدار جذب نیتروژن نیز افزایش خواهد یافت، از طرفی هر قدر مدت زمان غواصی افزایش یابد،مقدار جذب نیتروژن نیز افزایش خواهد یافت.

وقتی غواص در هنگام بالا آمدن به سطح آب، عمق را کاهش میدهد، با کاهش فشار،نیتروژن اضافی کم کم از بافتها خارج شده و بوسیله جریان خون به ریه ها برگشت داده میشود.اما تمامی نیتروژن اضافی از طریق ریه ها از بدن خارج نخواهد شد،لذا غواص برای خارج ساختن این نیتروژن مازاد باید طبق جدول برداشت فشار غواصی(1) عمل نماید، بدین صورت که،در عمقهای کمتر ،قبل از رسیدن به سطح توقف نماید تا اجازه دهد نیتروژن مازاد با فشار کمتر از عمق غواصی و بیشتر از فشار اتمسفری در سطح، به آرامی خارج گردد، درغیراینصورت باعث تشکیل حبابهای نیتروژن در بافتها گشته،که باعث بیماری برداشت فشار(2) میگردد. این حبابها میتوانند عصبها را تحت فشار قرار داده و همچنین باعث مسدود شدن رگها و مویرگها شوند.
یکی دیگر از تاثیرات گاز نیتروژن در غواصی، مستی نیتروژن (3) است. علت آن افزایش فشار نسبی گاز نیتروژن در بدن و تاثیر آن بر سلسله اعصاب مرکزی(4) میباشد.
مستی نیتروژن در غواصان از عمق 30 متر شروع میشود(مستی نیتروژن همیشه در عمق 30 متری رخ نخواهد داد و ممکن است در عمقهای بیشتر بروز کند). در این شرایط حالت ذهنی غواص تغییر میکند که شبیه به مستی الکل میباشد از اینرو به قانون مارتینی نیز معرف است.
عواملی مانند وجود بهت زدگی،سردرگمی،سرگیجه،کاهش هوشیاری،کندی عکس العمل،بیهوشی وحتی مرگ را در پی خواهد داشت.اثرات مستی نیتروژن با کم شدن فشار(کاهش عمق) کاهش میابد،بطوریکه در عمق 18 متری مستی نیتروژن از بین میرود.

نایتروکس:

به مخلوط گازهای نیتروژن و اکسیژن که،نسبت اکسیژن بیشتر از 21% باشد،نایتروکس گویند.
درنتیجه میزان نیتروژن در این مخلوط کاهش میابد.عمومی ترین گازهای نایتروکس در غواصی عبارتند از:
EAN28 , EAN32 ,  EAN36, EAN40
اما در بین آنها از EAN32 , EAN36 بمراتب بیشترمورد استفاده قرار میگیرد.
EAN32   یعنی  Enriched Air Nitrox و 32 نشان دهنده درصد اکسیژن در این نوع نایتروکس است.
بنابراین مقدار نیتروژن بیشتر از 68% نخواهد بود،اما در غواصی با هوای فشرده مقدار نیتروژن 78% میباشد.
با افزایش درصد اکسیژن در نایتروکس،درصد نیتروژن کاهش میابد. بطور مثال در EAN40
درصد اکسیژن 40 و درصد نیتروژن از 60 تجاوز نخواهد کرد،که در مقابل با هوای فشرده حدود 18% کاهش یافته است.

وقتی غواص از نایتروکس استفاده میکند،میتواند مدت زمان بیشتری بدون انجام عملیات برداشت فشار نسبت به هوای فشرده غواصی کند و همچنین بعلت کاهش میزان نیتروژن نسبت به هوای فشرده از تاثیر نیتروژن بر سلسله اعصاب مرکزی ممانعت بعمل می آورد.در نتیجه غواص از مستی نیتروژن ایمن خواهد بود.
تنها موردی که نایتروکس،غواص را تهدید میکند مقدار فشار نسبی اکسیژن در غواصی است.
فشار نسبی اکسیژن در عمق نباید بیشتر از *1/6 اتمسفر گردد،در غیر اینصورت غواص دچار مسمومیت اکسیژن (5) میگردد. بنابراین یک غواص با استفاده از EAN32 میتواند تا عمق 40 متری و با EAN 36 تا عمق 34 متری غواصی کند. غواصی با EAN32 در عمق 40 متری برابر با غواصی با هوای فشرده در عمق 33 متری میباشد،یعنی میزان جذب نیتروژن با استفاده از EAN 32 در عمق 40 متری برابر با میزان جذب نیتروژن با هوا در عمق 33 متری خواهد بود.همچنین غواصی با EAN36 در عمق 34 متری برابر با غواصی با هوا تقریبا در عمق 26 متری میباشد.

   


1-    Dive Tables
2-    Decompression Sickness
3-    Nitrogen Narcosis
4-    Central Nervous System )CNS)
5-    Oxygen Toxicity

*  در صورتیکه مدت زمان غواصی بیشتر از 45 دقیقه باشد، باید فشار نسبی اکسیژن کمتر از 1/6 در نظر گرفت.


مهدی عزیزی
مدرس دانشگاه
مدرس مخلوط کردن گازها BSAC
مدرس غواصی نایتروکس IANTD از آمریکا
مدرس غواصی نایتروکس پیشرفته IANTD
مدرس مخلوط گاز نایتروکس IANTD
مدرس مخلوط گاز ترایمیکس IANTD
مدرس تربیت مدرسی نایتروکس IANTD
غواص نرموکسیک و ترامیکس